GeoSeal X Flex Geomembranlar Karayolları Teknik Şartnamesine Dahil oldu.

KTünel yalıtım işlemleri; NATM tünellere, aç-çapa tünellere ve bu tünellerin basınçlı olan tünellerine inşaa aşamalarında yapılan koruma, drenaj, tahliye işlemlerini sağlamak maksadıyla yapılmaktadır. Bu yalıtım işlerinde kullanılan malzemelerin parametrelerinin belirlenmesi esnasında ulusal ve uluslararası teknik şartnameler ve standartlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Bu kapsamda yayınlanan “TS EN 13491 /Geosentetik bariyerler – Tünellerin ve ilgili yer altı yapılarının inşasında kullanım için gerekli karakteristikler” standardı, Avrupa kaynaklı olup tünellerin ve ilgili yer altı yapılarının inşaatında akışkan bariyeri olarak kullanılan geosentetik bariyerlerin karakteristiklerini ve bu karakteristiklerin tayini için uygun deney yöntemlerini içermektedir. Bahsi geçen geosentetik bariyerler, polimerik geosentetik bariyerleri, kil geosentetik bariyerleri ve bitümlü geosentetik bariyerleri ihtiva eder.
Ülkemizde ise Yol Altyapısı, Sanat Yapıları, Köprü ve Tüneller, Üstyapı ve Çeşitli İşleri kapsayan işlemler ile ilgili gerekli karakteristik özellikleri Karayolları Teknik Şartnamesi vermektedir.

2013 yılında yayınlanan Karayolları Teknik Şartnamesinde su yalıtım membranı bölümünde verilen ürün PVC membranları kapsamaktayken, 2023 yılından itibaren PE membranlar da şartnamede yer almaya başlamıştır. Ayrıca 2013 yayınında su yalıtım membranına dair parametrelerin test yöntemleri, DIN standardına göre belirlenmekteyken 2023 yılında parametre kategorisi artırılmış ve test yöntemleri TS EN’e göre belirlenmeye başlamıştır.
Bu kapsamda sinyal tabakalı polimerik geosentetik bariyer (GBR-P) olarak kullanılmakta olan tünel yalıtım membranlarının parametrelerine dair test yöntemleri hakkındaki açıklamalar aşağıda yer almaktadır:

2023 yılında yayınlanan Karayolları Teknik Şartnamesinde yer alan parametre ve standartlar;
• Kalınlık TS EN 1849-2 ‘ye göre optik ölçüm cihazı içerisinde yerleştirilen numunelere 20 kPa basınç uygulanması sonrasında tayin edilen kalınlığı ifade etmektedir.
• Birim Alan Kütle, TS EN 1849-2 ‘ye göre, belirlenen alana sahip 10 adet test numunesinin tartılması ve ortalama değer ile belirlenir.
• Çekme Dayanımı ve TS EN ISO 527-3 (TİP 5), orta kısmı 6mm genişliğinde kum saati şeklinde bir numuneye uygulanan kuvvete karşı dayanımı ifade etmektedir. 5 adet MD ve CMD yönünde numune sonucunun ortalaması ile hesaplanır.
• Kopma Uzaması TS EN ISO 527-3 (TİP 5 ‘ye göre deney numunesi kopana kadar, uygulanan çekme kuvveti ve ölçüm aralığı olan 25 mm’lk ortadaki düz kısmın uzaması kaydedilmekte ve kopma şekli not edilmektedir. Ardından kuvvet-uzama eğrisinde en büyük iki tepe noktasına karşılık gelen kuvvet ve uzama değerleri ve kopma anındaki uzama (kopma uzaması) kaydedilerek hesaplanmaktadır.
• Yırtılma Dayanımı TS ISO 34-1 (Yöntem B) ’ e göre numune üzerinde bir çentik açılarak yırtılmayı ilerleten kuvvet ölçülerek dayanımı belirlenmektedir.
• Statik Delinme Dayanımı TS EN ISO 12236 ‘ya göre 5 adet numuneye test edilmektedir. Düz uçlu bir piston içerisine yerleştirilen numunenin delinme direncinin ölçülmesi olarak açıklanabilir.
• Su Basıncı Altında Dayanım TS EN 1928 (Yöntem B) ’e göre, en az 3 adet deney parçası ile 1 adet referans deney parçası alınarak yarıklı plakaya uygun dairesel kesitte hazırlanmaktadır. Dairesel kesite yerleştirilen numunelerin 10 bar basınç altında belirlenen süre içinde sızdırmazlığı kontrol edilir ve geçti kaldı olarak nitelendirilir.
• Sıvı Geçirgenliği TS EN 14150 ‘ye göre, geçirimsizlik sağlamak maksadıyla uzun süreli kullanılacak geosentetik bariyerlerden, durgun (kararlı durumda) sıvı geçişinin ölçülmesi için yapılmaktadır. Numuneler test sürecinden en az 24 saat önce oda sıcaklığında test sıvısına daldırılır ve bekletilir. Ardından belirli aralıklarla basınç verilir ve hacim ölçüm cihazındaki değer kaydedilmektedir.
• Su Emme TS EN ISO 62 ’ye göre, test numunelerinin belirli süreler boyunca 23 °C deki damıtılmış suya daldırılabilir veya belirli sıcaklıklarda %50 bağıl neme maruz bırakılabilir. Her bir test numunesi tarafından emilen su miktarı, numunenin kütlesindeki değişimin, yani başlangıç kütlesi ile suya maruz kaldıktan sonraki kütlesi arasındaki farkın ölçülmesiyle belirlenmektedir.
• Boyutsal Kararlılık TS EN 1107-2 ’ye göre, Test numunelerinin belirli bir sıcaklık altında ısıtılması öncesi ve sonrasında gerçekleşen en ve boy farklılıklarını belirlenerek yapılmaktadır.
• Düşük Sıcaklıkta Katlanabilirlik TS EN 495-5 ’e göre, test numunesi metal bir katlama aparatına yerleştirilerek 1 saat boyunca maruz bırakılan düşük sıcaklıktaki katlama pozisyonunu koruma durumu belirlenmektedir.

Bu test yöntemleri haricinde uzun süreli dayanımları belirlemek veya sahadaki çalışma koşullarında yapılması gereken diğer test parametreleri ve bu parametrelere uygun verilmektedir.

• Patlama Dayanımı (TS EN 14151)
• Darbe Dayanımı (TS EN 12691)
• Statik Yüklere Karşı Dayanım (TS EN 12730)
• Kaynaklı Ekin Kayma Dayanımı (TS EN 12317-2)
• Açık Hava Şartlarından Kaynaklanan Yıpranma Sonucunda Çekme Dayanımı ve Kopma Uzamasındaki Değişim (TS EN 12224)
• Mikrobiyolojik Dayanım Sonrasında Çekme Dayanımı ve Kopma Uzamasındaki Değişim (TS EN 12225)
• Oksidasyon Direnci Sonrasında Çekme Dayanımı ve Kopma Uzamasındaki Değişim (TS EN 14575)
• Kimyasallara Karşı Direnç Sonrasında Çekme Dayanımı ve Kopma Uzamasındaki Değişim (TS EN 14414)
• Çevresel Gerilme Çatlak Direnci (TS EN 14576) HDPE gibi bazı polimerik membranlar için geçerlidir.
• Bitki Kökünün Nüfus Etmesi (TSE CEN/TS 14416) Sadece gerekli olması durumunda dikkate alınır.
• Isıl Genleşme (ASTM D696)

Bu parametrelere uygun olarak ve çok düşük yoğunluklu polietilen ham maddede ile ürettiğimiz GeoSeal X Flex Geomembranlar tünel yalıtım işlemleri esnasında diğer ham maddelerden yapılan ürünlere göre bazı avantajlar sağlamaktadır.

• Isıya duyarlı bir polimer olan PVC yapıdaki malzemelerin ısıyla temasında toksik hidrojen klorür gazı açığa çıkar. Bu gaz, işçi sağlığına ve çevreye zararlıdır. GeoSeal X Flex Geomembran, kaynak sırasında toksik gaz çıkarmadığı için ürünü uygulayan işçiler için güvenlidir. Ayrıca, karbon salınımını azaltması nedeniyle Avrupa’da daha fazla talep görmektedirler.
• Hafif olması, sahada uygulama kolaylığı ve kaynak işlemleri sırasında daha uniform ve efektif bir ilerleme sağlamaktadır.
• Ham maddesinin polietilen olması nedeniyle uzama ve mekanik değerleri, diğer membranlara göre daha yüksektir.
• Çok düşük yoğunluklu polietilen membranlar çevresel çatlak oluşumu açısından sorun oluşturmamaktadır.

Yukarıda anlatılan parametreler ve avantajlarla birlikte KGM 2013 Teknik Şartnamesi’nde ortalama kalınlık değeri için 1,9 mm ve en düşük kalınlık için 1,8 mm kadar sınırlandırılmaktaydı. 2023 yılında yayınlanan şartnamede kalınlık açısından iki tip polimerik membran için de ortalama değer olarak minimum 2 mm kalınlığı ve 10 ölçümden en düşük değerin 1,9 mm olmasına izin verilmektedir. Bu kapsamda GeoSeal X Flex ‘in mekanik değerlerinin yüksek olması dolayısıyla 2 mm PVC membran yerine kesit dayanımı aynı olacak şekilde 1,5 mm kalınlıkta GeoSeal X Flex kullanılabilir. Ancak Karayolları Teknik Şartnamesi (2023)’nde belirtildiği üzere PVC ve PE membranlar için minimum mevcut ortalama değer 2 mm olarak verilmiştir.